En plots was hij er niet meer. De ‘Nachtburgemeester van Rotterdam’ is niet meer. Onverwacht vertrokken. Niet eens via de voordeur, zo leek het. De schok was groot, al zal niemand kunnen zeggen dat Jules Deelder niet geleefd heeft. Hij heeft veel genuttigd wat azijnzeikers ongezond noemden. Hij werd er toch maar mooi 75 jaar mee. Op 19 december 2019, de dag voordat hij nog eens in Mezz zou optreden, overleed hij. Op zondag 22 maart wordt hij herdacht. Met muziek van zijn vrienden uit de jazz.

De in 1944 in de Rotterdamse wijk Overschie geboren Justus Anton Deelder was vooral bekend als dichter en schrijver. In die hoedanigheid zou hij in december echter niet met de band van Boris van der Lek naar Mezz komen. Naast dichter/performer was de altijd iets te rap van tong zijnde Deelder een grote jazzkenner. Hij beschikte over een gigantische collectie, die hij sinds zijn studententijd bijeen vergaarde. Waar veel leeftijdsgenoten met vetkuiven uit het arbeidersmilieu kozen voor de rock ’n roll van Elvis Presley en Cliff Richard, daar was de jonge Deelder idolaat van Gerry Mulligan, Chet Baker en Charlie Parker.

“Voor de tijd van The Beatles was alles strikt gescheiden. Er was een klassenverschil. Wij voelden dat wij als jazzfreaks tot een bepaalde elite behoorden. Dat gevoel koester ik nog steeds wel een beetje”, zo verklaarde hij een paar jaar geleden aan journalist Robert Haagsma die hem fraai portretteerde in zijn boek Vinylfanaten.

Deelder was inderdaad idolaat van vinyl. Van cd’s moest hij niets hebben. Die zijn digitaal. Nulletjes en eentjes. Dat was in zijn ogen iets voor robots. Hij was een mens van vlees en bloed, geen robot. Ook van moderne muzikanten die met computers muziek maken, moest hij niets hebben. “Dat flansen ze soms moederziel alleen in elkaar op een zolderkamer. Hoe kan dat nou ooit iets gezelligs worden?”

Er ging voor Jules niets boven zijn platenspeler van het merk Dual en een naald die in het soms al wat krakende vinyl zakte. Jazz was zijn religie. De lijst onbekende grootheden met swingende noten in ’s mans collectie was nagenoeg eindeloos. De tracks van Pan Patterson Trio, Cozy Cole, Fats Navarro en The Freddy Merkle Group deden qua swinggehalte in zijn sets niet onder voor die van bekendere namen als Hank Mobley, Lionel Hampton of Charlie Parker.

Deelder was altijd strak in het pak gestoken, het haar altijd plat achterover gekamd en zijn snelle praten duidde op een lange historie als uptempo dichter en speedgebruiker. Achter zijn draaitafels gedoken, viel hij eigenlijk amper op, want heel groot was hij niet. Zijn manier van draaien bleef wel altijd charismatisch. Heerlijk eigenwijs loodste hij het publiek door tracks met historie. Intensief en krachtig. Of ze destijds nog in mono geperst waren of al net in stereo. Met vooral blazers of een vet orgel als solo-instrument, want met pianowerken had hij vaak wat minder op. Ook al had Jimi Hendrix in 1967 juist bij hem thuis een nachtje doorgebracht, ook de gitaar wond hem nauwelijks op. En als Jules zelf muziek maakte, hield hij bij plaatjes opleggen op zijn draaitafel of wat spaarzaam drumwerk.

Begin deze eeuw liet Jules Deelder zich overhalen een aantal van zijn favoriete tracks uit die gigantische platencollectie te selecteren voor de serie Deelder Draait. Op cd, notabene. Maar wel rechtstreeks geplukt vanaf zijn vinyl, desnoods met de tikken erbij. De serie werd een groot succes, simpelweg omdat zijn keuze als uitermate smaakvol en origineel kon worden omschreven. Ook lieten de compilaties een compleet nieuw publiek kennismaken met de rijke muziekgeschiedenis van platenlabels als Blue Note, Atlantic, Savoy Jazz, Sounds Of Swing en Riverside. In 2005 ontving de samensteller zelfs een Edison voor het derde deel uit de serie: Deelder Blijft Draaien. Deelder zelf kon de schijfjes thuis niet draaien. Hij bezat geen cd-speler. Voor de hoes van de door hem samengestelde cd’s schreef de meester wel een klein, typerend gedicht: ‘Over muziek wordt veel gezeken. Wij doen daar niet aan mee. Wij draaien liever plaatjes. Vandaar deze cd.’

Van der Lek eert Deelder, feat. Benjamin Herman e.a.: zondag 22 maart (deuren 19.30 uur, showtime 20.30 uur) in Mezz, Breda. Er zijn nog tickets!

Tekst: Willem Jongeneelen